مــورد
برگهای خشک شدۀ گیاه Myrtus communis L. از خانوادۀ Myrtaceae است که حداقل دارای 5/1% حجمی اسانس زرد کمرنگ میباشد (1و2).
نامهای گیاه (3):
لاتین: Myrtus communis L.
Syn: Myrtus italica mill, Myrtus mucronata pers.
فارسی: مورد، مورت، آس، عمار
عربی: مرسین، حمبلاس، آس، قمام
انگلیسی: Myrtle, True Myrtle
آلمانی: Myrte, Myrtenbaum
فرانسه: Myrte
ریخت شناسی: گیاهی درختچه‌ای، همیشه سبز و معطر با ساقه‌های بسیار متعدد، منشعب، شاخه‌ها دارای برگهای نزدیک به هم و متراکم با پوشش خاکستری‌رنگ میباشد. برگها متقابل، تقریباً بدون دمبرگ، تخم مرغی و سرنیزه‌ای. نوک‌تیز کامل، چرمی، پایا، بدون کرک و براق، پوشیده از نقاط شفاف با رگبرگهای نامشخص، گلها سفید رنگ، معطر، منفرد، تقریباً بزرگ، دارای دمگل و پرچم‌های متعدد است. میوه سته، تقریباً گوشتی، تخم مرغی به رنگ آبی تیره و متمایل به سیاه دارای تاجی از کاسبرگهای باقیمانده بر آن و دانه‌های متعدد است (5). میوه آن تحت عنوان Mursins در خاورمیانه بعنوان چاشنی کاربرد دارد (6).
اندام داروئی: بخش داروئی این گیاه را برگها تشکیل می‌دهند. برگهای گیاه همیشه سبز، پایا، متقابل، ساده نوک تیز، با حاشیه درشت، چرمی منقوط و به رنگ سبز تیره و معطر میباشد (2). این برگها چنانچه در سایه آفتاب خشک شده باشند رنگی پررنگ و بوئی مطبوع و تند دارند و در صورتی که در مقابل آفتاب شدید خشک شده باشند رنگ زرد پیدا کرده و بوی بسیار کمی خواهند داشت (4).
زمان جمع‌آوری: بهترین زمان جمع‌آوری برگ از اواسط بهار تا اواسط تابستان است که گیاه حداکثر فتوسنتز را انجام می‌دهد (6).
دامنۀ انتشار: در بین هرزویل و منجیل، لاب سفید در بختیاری، دره رودخانه خراسان، شهبازان، شهشوم، سراب، گیلانغرب، کرمان، نودان، کازرون، مهارلو در شیراز، نی‌ریز به طرف شیراز، فسا، ممسنی، نزدیک حاجی‌آباد و بندرعباس پراکندگی دارد (5).
مواد متشکله: برگهای این گیاه دارای 2ـ5/1 درصد حجمی اسانس است که قسمت عمده آن را ترپینولن (Terpinolen) 4/30%، سینئول، لینالول، ترپینئول (Terpineol)، لینالیل استات تشکیل می‌دهد (1). همچنین در برگ گیاه علاوه بر اسانس، تانن، فلاونوئید، ویتامین C (به میزان 82 میلی‌گرم در صد گرم برگ خشک) وجود داشته و فاقد آلکالوئید و گلیکوزیدهای قلبی بوده است (1).
خواص درمانی: مورد به صورت موضعی در درمان تبخال (تیپ 1و2)، به عنوان آنتی سپتیک و در درمان التهاب مخاط بینی استفاده می‌گردد (6). ضد احتقان، قابض، تقویت‌کننده و ضد عفونی‌کننده و ضد انگل است. مصرف موضعی آن در بهبود زخم و مصرف خوراکی آن در درمان اختلالات سیستم گوارشی و مجاری ادرار کاربرد دارد. همچنین به صورت خوراکی در ناراحتی‌های مجاری تنفسی، سینوزیت و سرفه‌های خشک بکار می‌رود. کاربرد موضعی آن در آکنه، بواسیر و عفونت لثه و در پسوریازیس میباشد (7و6).
موارد استعمال در پزشکی گذشته: در طب گذشته مورد را تحت عنوان «آس» یا «عمار» به معنی نیکوی و خوشبو نامیده بودند و برای آن اثرات قابض، ضد اسهال و تقویت‌کننده رویش مو قائل بوده‌اند (2). از دمکردۀ برگهای آن به صورت غرغره و دهان‌شویه در موارد آفت (Aphthae) استفاده می‌شده، همچنین معتقد بودند که اسانس مورد فرح‌آور و مقوی قلب است.
آثار فارماکولوژیکی گیاه مورد: در یک مطالعه که در شرایط in-vitro اثر اسانس، عصاره محلول در آب، عصاره محلول در دی‌کلرومتان و عصاره محلول در روغن ذرت روی انواع میکروبها مطالعه شد مشخص گردید که اسانس مورد می‌تواند مانع رشد باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس، پسودوموناس آئروجینوزا، اشریشیاکلی گردد (1). اثر ضد ویروس پماد حاوی 10% اسانس گیاه مورد روی بیماران مبتلا به ویروس هرپس سیمپلکس تیپ 1 و 2 مورد آزمایش قرار گرفت. آزمایش‌ها بر اساس روش علمی double blind و به صورت کاملاً اتفاقی در دو گروه تست و کنترل انجام گرفته است. در یک سری آزمایشات بالینی از 46 بیمار آلوده به ویروس هرپس 34 نفر پماد حاوی 10 درصد اسانس مورد و 12 نفر پماد کنترل را به صورت روزی 5ـ3 مرتبه در ناحیه ملتهب به مدت زمان 48 ساعت بهبودی مصرف نمودند.
نتایج حاصله نشان می‌دهد که بیماران مبتلا به ویروس پس از این مدت زمان بهبودی کامل یافته‌اند (9). سمیت حاد خوراکی اسانس مورد در موش صحرائی برابر ml/kg 7/3 = LD50و در موش سوری برابر با ml/kg 2/2 است. در انسان مصرف خوراکی روزانه معادل ml/kg 2ـ1 بعنوان دارو بسیار بعید به نظر می‌رسد که ایجاد تحریکات یا اثرات نامطلوب نماید (9). اسانس مورد از طریق ایجاد بی‌حسی موضعی، اثرات ضد درد و ضد سوزش از خود نشان می‌دهد و در التیام زخمها بسیار مؤثر است
برگهای خشک شدۀ گیاه Myrtus communis L. از خانوادۀ Myrtaceae است که حداقل دارای 5/1% حجمی اسانس زرد کمرنگ میباشد (1و2).
نامهای گیاه (3):
لاتین: Myrtus communis L.
Syn: Myrtus italica mill, Myrtus mucronata pers.
فارسی: مورد، مورت، آس، عمار
عربی: مرسین، حمبلاس، آس، قمام
انگلیسی: Myrtle, True Myrtle
آلمانی: Myrte, Myrtenbaum
فرانسه: Myrte
ریخت شناسی: گیاهی درختچه‌ای، همیشه سبز و معطر با ساقه‌های بسیار متعدد، منشعب، شاخه‌ها دارای برگهای نزدیک به هم و متراکم با پوشش خاکستری‌رنگ میباشد. برگها متقابل، تقریباً بدون دمبرگ، تخم مرغی و سرنیزه‌ای. نوک‌تیز کامل، چرمی، پایا، بدون کرک و براق، پوشیده از نقاط شفاف با رگبرگهای نامشخص، گلها سفید رنگ، معطر، منفرد، تقریباً بزرگ، دارای دمگل و پرچم‌های متعدد است. میوه سته، تقریباً گوشتی، تخم مرغی به رنگ آبی تیره و متمایل به سیاه دارای تاجی از کاسبرگهای باقیمانده بر آن و دانه‌های متعدد است (5). میوه آن تحت عنوان Mursins در خاورمیانه بعنوان چاشنی کاربرد دارد (6).
اندام داروئی: بخش داروئی این گیاه را برگها تشکیل می‌دهند. برگهای گیاه همیشه سبز، پایا، متقابل، ساده نوک تیز، با حاشیه درشت، چرمی منقوط و به رنگ سبز تیره و معطر میباشد (2). این برگها چنانچه در سایه آفتاب خشک شده باشند رنگی پررنگ و بوئی مطبوع و تند دارند و در صورتی که در مقابل آفتاب شدید خشک شده باشند رنگ زرد پیدا کرده و بوی بسیار کمی خواهند داشت (4).
زمان جمع‌آوری: بهترین زمان جمع‌آوری برگ از اواسط بهار تا اواسط تابستان است که گیاه حداکثر فتوسنتز را انجام می‌دهد (6).
دامنۀ انتشار: در بین هرزویل و منجیل، لاب سفید در بختیاری، دره رودخانه خراسان، شهبازان، شهشوم، سراب، گیلانغرب، کرمان، نودان، کازرون، مهارلو در شیراز، نی‌ریز به طرف شیراز، فسا، ممسنی، نزدیک حاجی‌آباد و بندرعباس پراکندگی دارد (5).
مواد متشکله: برگهای این گیاه دارای 2ـ5/1 درصد حجمی اسانس است که قسمت عمده آن را ترپینولن (Terpinolen) 4/30%، سینئول، لینالول، ترپینئول (Terpineol)، لینالیل استات تشکیل می‌دهد (1). همچنین در برگ گیاه علاوه بر اسانس، تانن، فلاونوئید، ویتامین C (به میزان 82 میلی‌گرم در صد گرم برگ خشک) وجود داشته و فاقد آلکالوئید و گلیکوزیدهای قلبی بوده است (1).
خواص درمانی: مورد به صورت موضعی در درمان تبخال (تیپ 1و2)، به عنوان آنتی سپتیک و در درمان التهاب مخاط بینی استفاده می‌گردد (6). ضد احتقان، قابض، تقویت‌کننده و ضد عفونی‌کننده و ضد انگل است. مصرف موضعی آن در بهبود زخم و مصرف خوراکی آن در درمان اختلالات سیستم گوارشی و مجاری ادرار کاربرد دارد. همچنین به صورت خوراکی در ناراحتی‌های مجاری تنفسی، سینوزیت و سرفه‌های خشک بکار می‌رود. کاربرد موضعی آن در آکنه، بواسیر و عفونت لثه و در پسوریازیس میباشد (7و6).
موارد استعمال در پزشکی گذشته: در طب گذشته مورد را تحت عنوان «آس» یا «عمار» به معنی نیکوی و خوشبو نامیده بودند و برای آن اثرات قابض، ضد اسهال و تقویت‌کننده رویش مو قائل بوده‌اند (2). از دمکردۀ برگهای آن به صورت غرغره و دهان‌شویه در موارد آفت (Aphthae) استفاده می‌شده، همچنین معتقد بودند که اسانس مورد فرح‌آور و مقوی قلب است.
آثار فارماکولوژیکی گیاه مورد: در یک مطالعه که در شرایط in-vitro اثر اسانس، عصاره محلول در آب، عصاره محلول در دی‌کلرومتان و عصاره محلول در روغن ذرت روی انواع میکروبها مطالعه شد مشخص گردید که اسانس مورد می‌تواند مانع رشد باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس، پسودوموناس آئروجینوزا، اشریشیاکلی گردد (1). اثر ضد ویروس پماد حاوی 10% اسانس گیاه مورد روی بیماران مبتلا به ویروس هرپس سیمپلکس تیپ 1 و 2 مورد آزمایش قرار گرفت. آزمایش‌ها بر اساس روش علمی double blind و به صورت کاملاً اتفاقی در دو گروه تست و کنترل انجام گرفته است. در یک سری آزمایشات بالینی از 46 بیمار آلوده به ویروس هرپس 34 نفر پماد حاوی 10 درصد اسانس مورد و 12 نفر پماد کنترل را به صورت روزی 5ـ3 مرتبه در ناحیه ملتهب به مدت زمان 48 ساعت بهبودی مصرف نمودند.
نتایج حاصله نشان می‌دهد که بیماران مبتلا به ویروس پس از این مدت زمان بهبودی کامل یافته‌اند (9). سمیت حاد خوراکی اسانس مورد در موش صحرائی برابر ml/kg 7/3 = LD50و در موش سوری برابر با ml/kg 2/2 است. در انسان مصرف خوراکی روزانه معادل ml/kg 2ـ1 بعنوان دارو بسیار بعید به نظر می‌رسد که ایجاد تحریکات یا اثرات نامطلوب نماید (9). اسانس مورد از طریق ایجاد بی‌حسی موضعی، اثرات ضد درد و ضد سوزش از خود نشان می‌دهد و در التیام زخمها بسیار مؤثر است
شرح موضوع 
